Podział majątku

Po zawarciu związku małżeńskiego powstają z reguły trzy masy majątkowe, które w trakcie trwania małżeństwa ulegają wymieszaniu. W masie majątkowej małżonków wyszczególnić można:

1. majątek osobisty żony,
2. majątek osobisty męża,
3. majątek wspólny.

Majątek osobisty to przede wszystkim majątek jednego z małżonków pochodzących sprzed zawarcia małżeństwa, a także otrzymane darowizny lub spadek . W trakcie wspólnego życia poszczególne dobra z majątku osobistego są sprzedawane, kupowane nowe, zamieniane. Chodzi tu o sytuację, gdy wspólny dom małżonków wybudowany został na działce będącej wyłączną własnością jednego małżonka lub jego rodziców, lub gdy odziedziczone po babci mieszkanie zostało sprzedawane, aby sfinansować kupno nowego wspólnego mieszkania. W takich sytuacjach powstaje konieczność dokonania wzajemnych rozliczeń z tytułu nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny i z majątku wspólnego na majątek osobisty.

Zaciągnięty przez małżonków kredyt hipoteczny może skomplikować podział majątku, a uregulowanie kwestii spłaty kredytu po rozwodzie może być kłopotliwe. W wyniku podziału majątku mieszkanie może przypaść jednemu z małżonków, który następnie zobowiąże się umowie, np. u notariusza, do spłaty zasięgniętego przez oboje małżonków kredytu hipotecznego. Umowa ta nie jest skuteczna wobec banku. Drugi z małżonków, który wyprowadził się ze wspólnego mieszkania pozostaje nadal dla banku dłużnikiem i może zostać obciążony ratą kredytu, jeżeli pierwszy nie wywiąże się z zobowiązania.

Roszczenie o podział majątku wspólnego nie ulega przedawnieniu. Sprawę można wytoczyć w każdym czasie, nawet po upływie 15 lat od rozwodu. Jednak wnosząc sprawę po wielu latach można pozbawić się możliwości udowodnienia wielu istotnych rzeczy, jak na przykład poniesionych nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny. Czas może zatrzeć ślady, dokumenty mogą zaginąć, a świadkowie zapomnieć o szczegółach.

Małżonkowie mogą przeprowadzić podział majątku wspólnego:

• Przed rozwodem

  Przed sądem rejonowym lub prywatnie poprzez podpisanie umowy.

• W trakcie rozwodu

  Przed sądem okręgowym lub prywatnie poprzez podpisanie umowy.

• Po rozwodzie

  Przed sądem rejonowym lub prywatnie poprzez podpisanie umowy.

• W postępowaniu sądowym
  • w sądzie okręgowym - wraz z postępowaniem rozwodowym,
  • w sądzie rejonowym - w postępowaniu o podział majątku wspólnego,
  • w sądzie polubownym.

• W postępowaniu umownym

  W drodze umowy pomiędzy byłymi małżonkami podpisanej u notariusza.

Postępowanie sądowe

W trakcie postępowania sądowego ustalany jest skład majątku wspólnego oraz jego wartość. W tym celu sąd może skorzystać z opinii biegłego. Sądowy podział majątku wspólnego powinien obejmować całość majątku. Z tej przyczyny małżonkowie w postępowaniu sądowym powinni wykazali cały majątek, który podlega podziałowi. Sąd nie może z urzędu przeprowadzić postępowania w celu ustalenia, czy małżonkowie posiadają jakiś inny wspólny majątek poza wskazanym, jednak może wezwać do sprecyzowania wskazanego majątku. Jedynie z ważnych powodów sądowy podział majątku może zostać ograniczony do jego części.

1. Postępowanie przed sądem okręgowym

Gdy przed sądem okręgowym toczy się sprawa o rozwód, jedna ze stron może do tego sądu również wnieść o podział majątku wspólnego. Sąd dokona podziału, jeżeli jego przeprowadzenie nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu rozwodowym. Warunkiem przeprowadzenia podziału jest odpowiedni wniosek jednego z małżonków. W sytuacji, gdy sąd jednak nie przeprowadzi podziału majątku wraz z orzeczeniem rozwodu, strona zainteresowana może, zaraz po uprawomocnieniu się orzeczenia, wystąpić z wnioskiem o podział majątku wspólnego do sądu rejonowego właściwego według miejsca położenia majątku.

2. Postępowanie przed sądem rejonowym

Wniosek o podział majątku wspólnego powinien zostać wniesiony do sądu rejonowego (wydział cywilny) miejsca położenia majątku. We wniosku powinno wskazać się:

• podstawę ustania wspólności majątkowej,
• majątek, którego ma dotyczyć podział sądowy,
• żądanie dokonania podziału majątku - żądanie należy bezpośrednio umieścić w piśmie wszczynającym postępowanie.

We wniosku można zaproponować sposób podziału, na przykład

• Przyznanie całego mieszkania jednemu z małżonków, a spłacenie drugiego.
• Sprzedanie mieszkania i podzielenie otrzymanej kwoty.
• Zamianę mieszkania na dwa mniejsze.
• Fizyczny podział mieszkania na dwie części, jeżeli jest to możliwe.

3. Postępowanie przed sądem polubowny

Aby sąd polubowny, a nie państwowy dokonał podziału majątku potrzebny jest zapis na sąd polubowny. Oznacza to, że strony muszą podpisać umowę, w której powinny wskazać przedmiot sporu lub stosunek prawny, z którego spór wyniknął lub może wyniknąć (art. 1161 kpc). Strony mogą samodzielnie wybrać osobę lub osoby  (arbitrów), którzy rozstrzygną spór bądź wskazać stały sąd polubowny do rozstrzygnięcia sprawy.

Postępowanie prywatne - umowa

Dzielenie majątku wspólnego nie musi odbywać się w sądzie. Małżonkowie mogą zrobić to samodzielnie, jeżeli oboje zgadzają się co do szczegółów podziału. W tym celu należy podpisać stosowną umowę, która może objąć zarówno cały majątek małżonków, jak i być ograniczony do jego części. Jeżeli elementem majątku jest nieruchomość albo spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, umowa musi zostać podpisana przed notariuszem i mieć formę aktu notarialnego.

Podział majątku w drodze umownej uwzględniając wynagrodzenie notariusza, będzie tańszym i szybszym rozwiązaniem. W postępowaniu przed sądowym niezbędne będzie opłacenie wpisu sądowego od całego majątku, konieczne może też być powołanie biegłego, a sprawa może toczy się kilka lat.